Điều trị và phòng ngừa nhồi máu cơ tim cấp

Tuần rồi, tôi gặp một bệnh nhân nam 64 tuổi đến khám vì một tháng nay thấy mệt, sức khỏe giảm sút. Bệnh nhân kể từ trước đến giờ ông hiếm khi đến bệnh viện, sức khỏe rất tốt, không phải uống thuốc gì. Ông không có bệnh huyết áp cao, không tiểu đường, gia đình anh em cũng không ai mắc bệnh tim. Ông ăn uống điều độ, chơi thể thao, thỉnh thoảng có uống rượu bia và hút thuốc lá ngày một gói hơn 40 năm. Khoảng 3 tuần trước, ông có một cơn mệt, nôn ói và khó thở kéo dài khoảng vài giờ đồng hồ, ông tự mua thuốc dạ dày uống, không đi khám bệnh. Sau ba ngày ông khá hơn nhưng còn dễ mệt và hụt hơi khi đi lại hay tập thể dục nên đã đến bệnh viện khám và làm các xét nghiệm cần thiết. Kết quả là bán tắc động mạch liên thất trước và hẹp 50% động mạch vành phải đoạn gần, suy tim phân xuất tống máu giảm còn 30%, có phình mỏm, huyết khối thất trái và phát hiện có thêm bệnh tiểu đường. Ông đã được nong và đặt 2 stent mạch vành kết hợp với điều trị thuốc.

Những trường hợp tương tự như trên không phải là ít gặp. Do các triệu chứng không điển hình hoặc chủ quan nên người bệnh không đến bệnh viện sớm, bỏ qua thời gian vàng để tái thông mạch vành và cứu sống cơ tim. Hậu quả về lâu dài là suy tim, hở van tim, rối loạn nhịp hay huyết khối trong buồng tim.

Điều trị nhồi máu cơ tim cấp

Khi đã được chẩn đoán nhồi máu cơ tim cấp, người bệnh cần được điều trị càng sớm càng tốt bởi vì mỗi phút trôi qua là cơ tim chết càng nhiều thêm.

Xử trí ban đầu:

- Cho người bệnh thở oxy nếu oxy trong máu giảm

- Thuốc kháng đông đường tiêm (tĩnh mạch hoặc dưới da), thuốc chống kết tập tiểu cầu (aspirin và clopidogrel/ ticagrelor/ prasugrel) dùng ngay để ngăn ngừa cục huyết khối lan rộng trong lòng mạch vành.

- Điều trị giảm đau ngực với nitroglycerin xịt dưới lưỡi hoặc truyền tĩnh mạch, morphin, thuốc chẹn bêta, ức chế canxi, nitrate uống hay ngậm dưới lưỡi.

- Các thuốc khác: ức chế men chuyển, statin,…

Điều trị tái lưu thông mạch vành cấp cứu:

- Can thiệp mạch vành qua da được thực hiện ở bệnh viện có phòng thông tim. Thời gian từ lúc nhập viện đến lúc được can thiệp tối ưu nên dưới 90 phút. Trường hợp ở bệnh viện không có phòng thông tim, có thể chuyển người bệnh đến nơi có thông tim khi thời gian chuyển viện ngắn, dưới 2 giờ từ lúc chuyển đến lúc can thiệp mạch vành.

- Thuốc tiêu sợi huyết truyền tĩnh mạch trong trường hợp bệnh viện không làm thông tim được cho bệnh nhân hoặc thời gian chuyển viện kéo dài trên 2 giờ .

- Mổ bắc cầu động mạch vành cấp cứu khi tổn thương không thể đặt stent được.

Điều trị lâu dài

Điều trị lâu dài gồm có thay đổi lối sống và điều trị thuốc.

Điều chỉnh lối sống: không hút thuốc lá, giảm rượu bia, tập thể dục mỗi ngày tùy theo tình trạng sức khỏe, duy trì cân nặng lý tưởng, không ăn nhiều muối, đường, chất béo, thịt mỡ, đồ ăn đóng hộp, thức ăn nhanh. Nên ăn nhiều trái cây, rau củ quả và ngủ cốc nguyên hạt. Giảm căng thẳng, lo âu, có chế độ nghỉ ngơi hợp lý.

Các thuốc được dùng để cải thiện chức năng tim và ngừa nhồi máu cơ tim tái phát, huyết khối hoặc tái hẹp trong stent hay cầu nối mạch vành:

- Dùng 2 thuốc chống kết tập tiểu cầu (aspirin và clopidogrel/ ticagrelor/ prasugrel) trong 12 tháng, sau đó giảm còn 1 loại, duy trì suốt đời.

- Statin: giảm LDL-C đạt mục tiêu ≤ 1.7 mmol/L (70 mg/dL).

- Ức chế men chuyển hoặc chẹn thụ thể angiotensin II nếu có suy tim, huyết áp cao

- Ức chế bêta nếu có suy tim phân xuất tống máu giảm hoặc đau thắt ngực

- Các thuốc giảm đau ngực khác: ức chế calci, nitrate, ivabradine, ranolazine, trimetazidine, nikorandil

Ngoài ra, người bệnh cần được điều trị các bệnh phối hợp như huyết áp cao, đái tháo đường, bệnh phổi mạn tắc nghẽn,…

Các biến chứng sau nhồi máu cơ tim

Biến chứng xảy ra sớm sau nhồi máu cơ tim: suy tim cấp, sốc tim, rối loạn nhịp, tràn máu màng tim, thủng vách tim và đột tử.

Biến chứng lâu dài do sẹo cơ tim sau nhồi máu gây dãn buồng tim, suy tim, hở van 2 lá, rung nhĩ, phình vách thất, huyết khối trong buồng tim.

Các biến chứng này có thể làm người bệnh suy tim, đột quỵ hoặc tử vong sớm.

Phòng ngừa nhồi máu cơ tim

- Không hút thuốc lá hay tiếp xúc với khói thuốc lá

- Hạn chế uống rượu bia

- Tập thể dục đều đặn mỗi ngày, có lối sống năng động, tích cực

- Duy trì cân nặng lý tưởng, tránh dư cân hay béo phì

- Hạn chế ăn nhiều muối, dầu mỡ, chất béo và chất bột đường; đồ ăn đóng hộp, thức ăn nhanh

- Ăn nhiều trái cây, rau củ quả và ngủ cốc nguyên hạt; ăn cá, thịt gà, thịt vịt tốt hơn thịt heo, thịt bò

- Tránh cuộc sống quá căng thẳng, lo âu hoặc tức giận; nên thư giãn và nghỉ ngơi hợp lý

- Không sử dụng chất kích thích, thuốc gây nghiện

- Điều trị tốt các bệnh mạn tính khác nếu có như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, bệnh tự miễn,…

Tóm lại, nhồi máu cơ tim cấp là bệnh cấp cứu, có nhiều biến chứng nguy hiểm chết người, cần được chẩn đoán và xử trí sớm trong vòng 6 giờ đầu. Mọi người cần cảnh giác với các dấu hiệu của bệnh, đến bệnh viện sớm khi có triệu chứng nghi ngờ. Nếu bản thân có nhiều yếu tố nguy cơ thì cần điều chỉnh lối sống tích cực để giảm bớt khả năng bị nhồi máu cơ tim mới mắc hoặc tái phát trong tương lai.